Van sancties tot leveringsproblemen – hoe bedrijven hun veerkracht vergroten en concurrerend blijven in geopolitiek gevoelige regio’s .
De wereld van internationaal zakendoen staat voor grote veranderingen als gevolg van geopolitieke spanningen en nieuwe handelsregels. Waar globalisering in voorgaande decennia werd gedragen door vrijhandel, multilaterale samenwerking en een rotsvast geloof in economische integratie, is dat beeld vandaag zichtbaar veranderd. Het internationale speelveld wordt steeds sterker bepaald door geopolitieke spanningen, protectionistische maatregelen en versnelde veranderingen in regelgeving. Het resultaat is een gefragmenteerde wereldeconomie, waarin nieuwe handelsblokken ontstaan en tariefmuren worden opgetrokken. Bedrijven, groot en klein, zien zich geconfronteerd met een toenemende complexiteit en een groeiende stapel risico’s: van sancties en inflatie tot verstoorde toeleveringsketens. Ondernemingen worden hierdoor uitgedaagd om hun internationale strategieën kritisch te herzien en aan te passen, waarbij wendbaarheid en effectief risicomanagement van wezenlijk belang zijn om hun concurrentiepositie te behouden en te versterken.
De dynamiek van de wereldhandel wordt in toenemende mate gevormd door geopolitieke belangen en conflicten. Efficiëntie en comparatief voordeel zijn niet verdwenen, maar strategische allianties, sanctieregimes en grootmacht politiek zijn cruciaal geworden. Nationale veiligheid is niet langer een randvoorwaarde, maar een doorslaggevend criterium bij markttoegang en investeringsbesluiten. Het resultaat is geen plotselinge verandering, maar een structurele verschuiving: de geïntegreerde wereldmarkt maakt plaats voor clusters van bondgenoten, terwijl de uitwisseling met rivaliserende economieën terugvalt.
Tegelijk krijgt handel een bredere rol. Overheden zetten handelsinstrumenten niet langer alleen in voor economische efficiëntie, maar ook voor strategische doelen – van energietransitie en klimaatbeleid tot technologische soevereiniteit en mensenrechten. Daarmee is handel geëvolueerd tot een dynamisch krachtenveld waarin geopolitiek de hoofdrol speelt.
De oorlog in Oekraïne maakte deze verschuiving pijnlijk zichtbaar. Europa’s afhankelijkheid van Russische energie en Oekraïense graanexport leidde tot acute kwetsbaarheid: gasprijzen schoten omhoog tot recordhoogten en blokkades in de Zwarte Zee ontwrichtten mondiale voedselmarkten. 
Elders scherpte de rivaliteit tussen de Verenigde Staten en opkomende economieën aan. Waar China jarenlang de centrale focus van Washington was, zijn India en Brazilië nu ook nadrukkelijker in beeld, balancerend tussen samenwerking met het Westen en nauwere banden met Rusland en China. Dit vertaalt zich in strengere Amerikaanse handelsmaatregelen, hogere tarieven en een versnelling van friend-shoring, waarbij waardeketens steeds vaker worden heringedeeld langs geopolitieke lijnen.
De gespannen veiligheidssituatie in het Midden-Oosten, met name in Gaza, heeft eveneens verstrekkende gevolgen. Conflicten in deze regio bedreigen vitale zeetransportroutes zoals de Rode Zee en het Suezkanaal, die beide essentieel zijn voor de wereldhandel. Incidenten, zoals aanvallen op koopvaardijschepen, drijven de kosten op en leiden tot vertragingen, waardoor de al fragiele mondiale ketens verder onder druk komen te staan.
Voor Nederlandse exporteurs betekent dit een dubbele realiteit. Enerzijds ontstaan hechtere trans-Atlantische relaties, met groeiende handel tussen Europa en de Verenigde Staten. Anderzijds verschuift China van cruciale partner naar structurele strategische rivaal, wat leidt tot herzieningen van waardeketens, strengere handelsbarrières en beperkingen in toegang tot kritieke technologieën. Het is een speelveld waarin vertrouwen en geopolitieke afstemming minstens zo zwaar wegen als prijs en kwaliteit.
Conflicten en sanctieregimes raken niet alleen handelsstromen, maar ook de financiële voorwaarden voor internationaal ondernemen. Wanneer energievoorzieningen worden onderbroken, scheepvaartroutes worden omgeleid of toegang tot grondstoffen beperkt raakt, schieten de prijzen omhoog. Inflatie in conflictgebieden is daarmee geen abstract macro-economisch gegeven, maar een directe uitkomst van geopolitieke instabiliteit.
De monetaire reactie daarop – stijgende rentetarieven – vergroot de druk op bedrijven die juist in deze markten actief zijn. Exporteurs die moeten voorfinancieren, die afhankelijk zijn van lange levertijden of die werken met kwetsbare betalingsstromen, zien hun kapitaallasten toenemen terwijl hun marges al onder druk staan. 
Wat in stabiele markten nog te absorberen valt, kan in conflictgebieden het verschil maken tussen volhouden of afhaken. Banken versterken dit effect door risicopremies op te schroeven of kredietverlening in instabiele regio’s volledig te beperken. Voor bedrijven betekent dit dat financieringsvoorwaarden niet langer alleen afhangen van hun eigen balans, maar in hoge mate bepaald worden door de geopolitieke context van de markt waarin zij actief zijn.
Voor Nederlandse exporteurs is dit een harde realiteit: wie actief wil blijven in geopolitiek gevoelige regio’s, moet rekening houden met structureel hogere financieringslasten. Inflatie, rente en financieringskosten zijn zo verweven geraakt met conflict en instabiliteit dat ze integraal onderdeel vormen van het risicoprofiel van zakendoen in deze markten.
Exporteren naar geopolitiek gevoelige en risicovolle regio's vraagt om een geïntegreerde en robuuste aanpak. Nederlandse exporteurs kunnen hun positie versterken door de volgende strategieën te hanteren.
Conclusie: koersvast in geopolitieke stormen Internationaal zakendoen vindt tegenwoordig plaats in een complex landschap waarin open markten en voorspelbare regels plaatsmaken voor fragmentatie, sancties en geopolitieke rivaliteit. Voor exporteurs betekent dit dat risico’s niet langer incidenteel zijn, maar structureel deel uitmaken van hun dagelijks bedrijfsmodel. Om succesvol te blijven, moeten bedrijven inzetten op veerkracht door hun toeleveringsketens te diversifiëren, scherp risicobeheer toe te passen en robuuste compliance te waarborgen. Ondernemingen die deze discipline veronachtzamen lopen niet alleen het risico hun slagkracht te verliezen, maar ook de toegang tot essentiële markten.
Tegelijkertijd openen zich nieuwe kansen. Wederopbouwprojecten, het herschikken van waardeketens en de zoektocht naar betrouwbare handelsrelaties creëren mogelijkheden voor exporteurs die investeren in continuïteit en betrouwbaarheid. Nederlandse expertise op het gebied van technologie, infrastructuur en duurzaamheid kan daarbij een doorslaggevende rol spelen.
Kansen kunnen echter alleen worden benut wanneer voldoende financiering beschikbaar is. In markten waar commerciële banken terughoudend zijn, vervult Atradius DSB een cruciale rol. Niet door risico’s weg te nemen, maar door ze beheersbaar te maken en ondernemers te ondersteunen bij het navigeren door geopolitieke stormen. Koersvast ondernemen betekent niet het ontlopen van risico’s, maar het vermogen om deze effectief te managen en zo te blijven groeien in een gefragmenteerde en onvoorspelbare wereld.
